onderwijssangha

Beste vrienden, 

Sommige herinneringen komen -tot mijn verbazing- op precies het juiste moment terug. Iemand zei tegen mij: ‘ik denk dat ik niet geschikt ben om leraar te zijn. De werkdruk is te hoog. Ik ben eigenlijk overspannen maar ik ga door voor de leerlingen.’

Op dat moment herinnerde ik me eenzelfde soort gesprek tussen Edel Maex, een mindfulnesstrainer en een verpleegkundige. Ook de verpleegkundige zei: ‘ik ben niet sterk genoeg, ik kan dit niet.’ Verwachtingsvol keken wij naar de trainer die ook zenleraar was én psychiater én in hetzelfde ziekenhuis werkte. Hij wachtte even en zei toen: ‘interessant.’ De verpleegkundige -en de rest van de groep, onder wie ik- waren teleurgesteld.

Ik kan het niet meer precies navertellen maar hij legde toen uit dat hij niemand kon redden. En dat de verpleegkundige ook niet gebaat was met: het gaat wel over. Of: jawel, je kunt het wel, ik zal wel eens met het hoofd van de afdeling gaan praten.

Het woordje interessant betekende voor hem: is het echt zo? En was voor hem de start van een gesprek om te kijken: en hoe komt dat nou, waar is het begonnen? 

Mijn gesprekspartner was even onrustig, toen ik begon met: ‘interessant’. Het was het begin van een mooie uitwisseling. Bij het afscheid grinnikte ze: ‘ik was eigenlijk naar jou toe gekomen met de verwachting dat jij zou zeggen: ik snap dat goed, het onderwijs is een puinhoop, het ligt niet aan jou’. Ik heb eerlijk gezegd dat ik op het punt stond om dat te zeggen toen plots die herinnering terugkwam van het gesprek met Edel in 2012.

Ik ben nog steeds onder de indruk van dat moment. Het Pali-woord ‘Sati’ betekent herinneren. Tegenwoordig vertalen we dat woord als ‘mindfulness’, met aandacht aanwezig zijn in dit moment. Waar kwam mijn herinnering vandaan? En waarom kwam die op precies dat moment op?

Een van de redenen waarom ik me aangesloten heb bij het oefen pad van Thich Nhat Hahn was omdat hij een kalligrafie gemaakt had met: are you sure? Die lag in het midden van de sangha-kring waar ik begon. Wat ik in de loop van de tijd vertaald heb: ‘blijf kijken. Er is meer. Het zit dieper’. Maar ook met: je voelt een tekort, maar naast dat tekort in je zit ook het begrip en de potentie. 

Bijvoorbeeld: de eerste stap is leren goed voor jezelf te zorgen. En de tweede stap ook. Een de derde stap ook. Bij de vierhonderdste stap kreeg ik in de gaten hoe moeilijk dat is. En hoe gemakkelijk het voor mij was om mijn teamleider, de klas, de samenleving, de minister, mijn verkeerde beroepskeuze de ‘schuld’ te geven.

Met ‘interessant’ of ‘weet je het zeker’ wil ik niet zeggen: iemand is niet over zijn grens gegaan. Zeker gaan we over grenzen. Oorzaken en omstandigheden spelen en rol; op die oorzaken en omstandigheden reageren we.

Mindfulness is een heel groot begrip. Voor mij betekent het ook: terugkeren naar mezelf. Het roer in handen nemen. Kijken hoe ik reageer.

Een tweede reden waarom ik nog steeds dit oefen pad loop is omdat hij met die kleine pretoogjes kon zeggen: de beoefening begint pas als je van je kussen opstaat. Als je het in de praktijk brengt. Als je durft te leren. Als je stopt met oordelen maar kijkt welke gewoonte, heel lang geleden, je kunt veranderen.

Een tijdje terug kwam ik in een boekje van Daniel Odier een interessante vraag tegen. Stel je voor, je hebt je relatie beëindigd. Wanneer is dat begonnen? Toen je vijf weken terug ruzie had? Toen je vlak na het begin van de relatie ontdekte: ze is anders dan ik dacht? Hij eindigde die vragenreeks met: Is het begonnen met de schok van de afscheiding tijdens je geboorte ervaring?

Daar word ik zo wakker van. Die vragen voeden mijn begrip. Ik heb lang genoeg geoefend dat ik geen tijdreis naar ‘dat’ moment nodig heb om te veranderen. Nu. Dit moment is interessant. Want ik kan een stap zetten.

Waar is het begonnen dat ik leraar wilde zijn? Waar is het begonnen dat ik doorga terwijl ik weet dat even stoppen veel beter zou zijn? Wanneer ben ik begonnen de signalen van mijn lichaam te negeren?

Mediteren is voor mij opnieuw naar school gaan en leren. Ik ga zitten en ik voel mijn lichaam. Ik voel de vermoeidheid. Spier in mijn nek. Dat lichaam wist al lang dat ik moest rusten. Interessant. Dus als ik beter naar mijn lichaam luister ga ik misschien niet meer zonder nadenken een grens over? Ergens in mijn lichaam zat die herinnering aan dat gesprek met: interessant. Ik werd niet aangeraakt en toch was het er. Op het juiste moment.

Je bent van harte uitgenodigd om stil te staan bij jouw proces. Jouw ‘herinneringen’ en wake-up ervaringen. Stoppen en diep kijken.

Je kunt deelnemen aan onze online sangha. Waar ruimte is om met een nieuwsgierige mind aanwezig te zijn wat er zich aandient. Misschien de kalmte die naast je onrust zit te voelen. Oefenen steeds meer zonder oordeel zijn.

De link daarvoor is: https://us02web.zoom.us/j/89449420443

Ik wens je kalme dagen met een glimlach

Joost Vriens

Edel Maex is een uitdagende leraar voor mij. In relatie met de ervaring van onrust is dit artikel misschien verhelderend. De schatkist van de Plum Village podcast ‘the way out is in’ is zeer goed gevuld. Aflevering 86 gaat over: are you sure. Je kunt die hier vinden.